21

 H Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας σε συνεργασία με τον διακεκριμένο γλύπτη Μάρκο Γεωργιλάκη παρουσιάζουν την περιοδική έκθεση γλυπτών με τίτλο «Τα τρία δέντρα» που διεξάγεται ήδη από τις 2 Απριλίου και θα διαρκέσει έως τις 23 Ιουνίου 2025, στον μεσαιωνικό πύργο του Σεντ Ομέρ του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών.

  Ο Μάρκος Γεωργιλάκης συναντά την Δημοσιογράφο Όλγα Μάμαλη*, δίνοντας μια συνέντευξη με κεντρικό άξονα την εν λόγω έκθεση αλλά και τις νοηματικές προεκτάσεις του εγχειρήματος αυτού. 

Μάρκος Γεωργιλάκης :  Γλύπτης – Καθηγητής ΤΕΤ/ΑΣΚΤ 

   Ο Μάρκος Γεωργιλάκης γεννήθηκε το 1957 στο Σπήλι Ρεθύμνου. Από το 1987 έως το 1992 σπούδασε γλυπτική στην ΑΣΚΤ, το 1992 με υποτροφία του προγράμματος Erasmus στο Edinburgh College of Art και από το 1994 έως το 1996, υπήρξε υπότροφος του μεταπτυχιακού προγράμματος του ΙΚΥ. Eίναι Καθηγητής στην ΑΣΚΤ και έχει τιμηθεί με βραβεία σε πολλούς γλυπτικούς διαγωνισμούς. Από το 2000 είναι υπεύθυνος του εργαστηρίου «Γυψοτεχνίας – Χαλκοχυτικής – Τορευτικής» της ΑΣΚΤ Έχει πραγματοποιήσει εννέα  ακόμα ατομικές και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις. Επίσης, έχει οργανώσει και επιμεληθεί τις εκθέσεις : 1) « Το εργαστήριο Χαλκοχυτικής της ΑΣΚΤ», ΣΤΗΝ Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, το 2010. 2) «Ανθρωπογραφές – η Έννοια του Εκμαγείου στην Τέχνη», στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων, το 2016. 3) «ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ και ΒΛΕΜΜΑ», στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης, το 2019 και 4) «ΠΛΑΣΤΚΗ – ΧΑΛΚΟΧΥΤΙΚΗ» στο Εργαστήρι  Γιάννη Παππά /Μουσείο Μπενάκη, το 2023. Έχει συνεργαστεί με Πανεπιστημιακά Τμήματα, για την πραγματοποίηση εργαστηρίων και διαλέξεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. 

Πύργος του Σεντ Ομέρ 

  Στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών δεσπόζει σήμερα ο μεσαιωνικός πύργος που θεωρείται ότι έχει κτιστεί στα τέλη του 13ου αιώνα από τον άρχοντα Νικόλαο Β΄ Σεντ Ομέρ (1258-1294), στην οικογένεια του οποίου είχε παραχωρηθεί ως προίκα από τους ηγεμόνες του Δουκάτου των Αθηνών η μισή πόλη της Θήβας.

  Αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο τμήμα της μεσαιωνικής οχύρωσης της Θήβας, έχει ορθογώνια κάτοψη και το ύψος του φτάνει τα 14 μέτρα. Αρχικά διέθετε τρεις τουλάχιστον ορόφους, από τους οποίους σώζονται σήμερα οι δύο πρώτοι. Για λόγους προστασίας η είσοδος βρισκόταν στον πρώτο όροφο και η πρόσβαση τόσο σε αυτόν, όσο και στα υπόλοιπα επίπεδα γινόταν με ξύλινες κλίμακες.

  Ο πύργος στα τέλη του 19ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή. Στους τοίχους του ισογείου διατηρούνται σχέδια των φυλακισμένων, όπου καταμετρούν την άγνωστη σε εμάς ποινή τους.

  Οι πρόσφατες εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά δεδομένα, ενώ στο πλαίσιό τους διαμορφώθηκε σύντομη έκθεση με θέμα τη λειτουργία του κτηρίου, καθώς επίσης των διάσπαρτων πύργων σε ολόληρη την ύπαιθρο της Βοιωτίας, τοπόσημων μέχρι σήμερα της περιοχής.

Κε Γεωργιλάκη καλώς ήρθατε στην πόλη μας, 

• θα ήθελα να μου πείτε πώς έγινε από εσάς η εκλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου και ειδικά του Πύργου του Σεντ Ομέρ για να επιστεγάσει την ατομική σας έκθεση; 

Πριν κάποια χρόνια, όταν επισκέφτηκα το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, είδα και τον συγκεκριμένο πύργο.

Εντυπωσιάστηκα από το χώρο, το φως, το χρώμα, την ιστορία του και γενικά από την αίσθηση που αποπνέει. Από την πρώτη κιόλας στιγμή «ονειρεύτηκα» μια τέτοια έκθεση έργων μου. Δεν ήθελα όμως απλώς να μεταφέρω κάποια από αυτά που κατά καιρούς είχα εκθέσει στην Αθήνα και αλλού. Ήθελα να παρουσιάσω κάτι καινούριο, κάτι πραγματικά για το συγκεκριμένο χώρο.           Η αφορμή δόθηκε με το έργο «Τα τρία δέντρα», το τελευταίο της σειράς με θέμα το δέντρο. Είναι φτιαγμένο με κόντρα πλακέ και δεν εδράζεται στέρεα στη γη, όπως τα προηγούμενα. Παρουσιάζεται μαζί με τις πρώτες απόπειρες πάνω στο ίδιο θέμα, από τη πτυχιακή εργασία το 1992, το δε ενδιάμεσο χρονικό διάστημα καλύπτεται από σχέδια και χρώματα πάνω στο ίδιο θέμα.

• Ένα από τα αγαπημένα σας μοτίβα διαχρονικά είναι το «δέντρο» – βασικό μοτίβο σε όλη την ιστορία της Τέχνης και του συμβολισμού του άυλου και υλικού πολιτισμού. Εσείς πώς προσλαμβάνετε τον συμβολισμό του και τι νόημα του αποδίδετε μέσα από τα έργα σας; 

Είναι αλήθεια πως δεν υπάρχει περίοδος στην ιστορία της τέχνης που να λείπει από τη θεματολογία της το δέντρο ή η φύση γενικότερα. Το ίδιο δεν υπάρχει και μυθολογία κάποιου λαού, που το θέμα αυτό να μη κατέχει κεντρική θέση. Παράλληλα , εκτός από την τέχνη, έχει μελετηθεί και από διάφορες επιστήμες, πχ ψυχολογία, και έχουν αναδειχθεί οι διάφοροι συμβολισμοί του.         Στη δουλειά μου, πριν και πέρα από κάθε θέμα, με ενδιαφέρει το βασικό ζήτημα της γλυπτικής, δηλαδή η έννοια του χώρου και πώς αυτός αλληλοεπιδρά με το έργο. Η πρώτη ύλη είναι ό,τι ο καλλιτέχνης διαθέτει βαθιά μέσα του, αυτό επεξεργάζεται και αυτό παλεύει να εκφράσει. Το αποτέλεσμα, το έργο με τη σειρά του, δημιουργεί ένα καινούριο δεδομένο, το οποίο έρχεται να συναντηθεί με ήδη διατυπωμένα συμπεράσματα και μελέτες ή να αναδείξει νέα νοήματα και συμβολισμούς.         Η δουλειά όμως του καλλιτέχνη τελειώνει εδώ, με τη δημιουργία του έργου, το οποίο συνεχίζει την αυτόνομη πορεία του, συναντιέται με τον θεατή, ο οποίος είναι και αυτός που θα μιλήσει για τα όποια νοήματα και συμβολισμούς διαθέτει το έργο και ίσως να υπάρχουν και στη σκέψη του δημιουργού. Τα όποια συμπεράσματα δεν είναι μέρος της δημιουργικής διαδικασίας, συνάγονται εκ των υστέρων.

• Ποιες μπορεί να είναι οι πνευματικές/υπαρξιακές αλλά και οι κοινωνικές/πολιτικές προεκτάσεις που ενυπάρχουν στο  δέντρο ως αρχέτυπου;

Πολλοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με το δέντρο ως αρχέτυπο. Τις σκέψεις τους τις έχουν διατυπώσει και είναι γνωστές. Ως γλύπτης δεν ξεκινώ τη δουλειά μου στη βάση μιας τέτοιας σκέψης, ούτε βέβαια καταλήγω. Το ίδιο το έργο έρχεται να προκαλέσει σκέψεις, συνειρμούς, συσχετίσεις που εξαρτώνται πάντα από τον κάθε θεατή και την κάθε εποχή. Για παράδειγμα μια έκθεση με θέμα το δέντρο είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει τη σκέψη και στα οικολογικά ζητήματα που υπάρχουν και οξύνονται ή σε υπαρξιακά και πολιτικά. Η τέχνη έτσι κι αλλιώς έχει και τις πνευματικές/υπαρξιακές διαστάσεις, αλλά και τις κοινωνικές/πολιτικές, όπως αναφέρεται και στην ερώτησή σας.

• Kαθαρές και λιτές γραμμές, έργα ευανάγνωστα. Ποια θεωρείτε ότι είναι η σχέση μορφολογίας και νοηματοδότησης στο έργο σας ;

Πράγματι η δουλειά μου και γενικά και στο συγκεκριμένο θέμα χαρακτηρίζεται από τη λιτότητα της μορφής. Μ` ενδιαφέρει η αφαίρεση, η λιτότητα και η σαφήνεια, μιας και θεωρώ ότι έτσι οδηγούμαι στη βαθύτερη διερεύνηση του όποιου θέματος.       Ένα έργο τέχνης υπάρχει από τη στιγμή που αποκτά υλική υπόσταση, από τη στιγμή που παίρνει μορφή και αυτή η μορφή εξαρτάται άμεσα από τη διερεύνηση που αναφέραμε  πριν. Αυτή η μορφή εμπεριέχει την αίσθηση του καλλιτέχνη και συγχρόνως αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με τον θεατή.

• Πώς βιώνετε προσωπικά την διαλεκτική σχέση του Ασυνειδήτου με την ίδια την διαδικασία της δημιουργίας και την τελική ενστάλαξη νοήματος στα έργα σας; Μετά από τόση εμπειρία πάνω στο αντικείμενο έχετε διεξάγει κάποιες διαπιστώσεις που θα θέλατε να μοιραστείτε; 

Η δουλειά μου βασίζεται αφ` ενός σε ό,τι υπάρχει στο ασυνείδητο και εφ` εταίρου στην παρατήρηση και στα σχέδια εκ του φυσικού. Μέσα απ` αυτό το συνδυασμό ανακαλύπτεται σιγά-σιγά η μορφή, η οποία κουβαλά μέσα της την αίσθηση που έχω κάθε φορά για τα πράγματα, μέσα απ` αυτή τη διαδικασία αποκτά νόημα τελικά και το έργο τέχνης.         Ο λόγος που κατά καιρούς με απασχολούν διάφορα θέματα, δεν γίνεται εξ αρχής και πλήρως συνειδητός, μάλιστα ποτέ δεν μπήκα στη διαδικασία να τον αποκωδικοποιήσω, έτσι κι αλλιώς θεωρώ ότι αυτό ανήκει σε άλλα επιστημονικά πεδία. Το μόνο που από την αρχή υπάρχει και σ` όλη τη διάρκεια είναι η ανάγκη έκφρασης, με αφορμή το οποιοδήποτε θέμα.       Στη συγκεκριμένη περίπτωση το θέμα «δέντρο» ή «δάσος» με απασχολεί συνεχώς, τουλάχιστον από την πτυχιακή μου εργασία το 1992 έως και σήμερα. Στα χρόνια αυτά έχουν δοθεί αφορμές για σκέψεις. Μέσα από μια αλληλουχία γεγονότων, σε τυχαίες χρονικές στιγμές, συνειδητοποίησα πως σ` όλη μου τη παιδική ηλικία, η πρώτη και καθημερινή μου εικόνα ήταν η λεμονιά στην αυλή του πατρικού σπιτιού. Τόσο είχα ταυτιστεί μαζί της-μεγάλωνα παράλληλα μ` αυτή- που νόμιζα πως πάντα είχε το ίδιο μέγεθος. Ίσως να μην είναι τυχαίο λοιπόν το πόσες φορές την είχα σχεδιάσει και το πως η μορφή των πρώτων έργων-δέντρων βασίστηκε σ` αυτά τα σχέδια.       Αν και με συγκίνηση διαπίστωσα το παραπάνω, τόσα χρόνια δούλευα χωρίς αυτή τη συνειδητοποίηση, όπως και πρέπει να πω πως μάλλον κανένα ρόλο δεν έπαιξε στη μετέπειτα δουλειά μου.     Εξάλλου τέτοιου είδους διαπιστώσεις έρχονται εκ των υστέρων για να μας θυμίζουν ότι η ενασχόληση με την τέχνη είναι και ένας δρόμος αυτογνωσίας.

• Έχοντας πλέον μια πιο εναργή εικόνα της πόλης των Θηβών – πέραν του Μουσείου της , ποια είναι η αίσθηση και γιατί όχι  η πρότασή σας, τι λείπει ή τι θα αναδείκνυε καλύτερα τους μυθολογικούς και ιστορικούς θησαυρούς της σε επίπεδο δημόσιων γλυπτών και αισθητικής αναβάθμισης; 

Με αφορμή την έκθεση έργων μου στον πύργο του Σεντ Ομέρ/Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, απέκτησα μια νέα σχέση με το Μουσείο, την πόλη της Θήβας και γενικά με τη περιοχή της Βοιωτίας. Μια πόλη και μια περιοχή με πλούσια ιστορία και μυθολογία, από την οποία, η αρχαιολογική σκαπάνη, έχει φανερώσει ένα σημαντικό μέρος και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο.         Η πόλη όμως και η κοινωνία της Θήβας έχει αναδείξει αυτά τα στοιχεία, έτσι όπως τους αξίζει , στο δημόσιο χώρο και στη καθημερινή ζωή των πολιτών γενικά; Αυτό είναι το ερώτημα, που νομίζω ότι αφορά και τη Θήβα και τη γενικότερη περιοχή, αλλά λίγο-πολύ και όλες τις περιοχές της χώρας μας.     Πιστεύω πως πάντα υπάρχουν (ή πρέπει να υπάρχουν) δυνατότητες και διάθεση, μέσω ποικιλόμορφων καλλιτεχνικών δράσεων για την αισθητική αναβάθμισης της πόλης και της ζωής των πολιτών της, έτσι ώστε η αίσθηση που υπάρχει στο Αρχαιολογικό Μουσείο να διατρέχει και ολόκληρη τη πόλη.

Εύχομαι καλή επιτυχία στην εν λόγω έκθεση με την ευχή να εναγκαλιστεί θερμά από το βοιωτικό κοινό  – και όχι μόνο – και να αποτελέσει την αφετηρία για πολλές ακόμα προτάσεις συνεργασίας!

*Η Όλγα Μάμαλη είναι Δημοσιογράφος, απόφοιτη του Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με ειδίκευση στην Κοινωνιολογία και τις Πολιτικές Επιστήμες (Master of Arts) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα εργάζεται ως Υπεύθυνη Επικοινωνίας στο Γραφείο Τύπου του Δήμου Θηβαίων.